Экспозицияланатын коллекция тізімінде XV ғасырдың (Оңтүстік Қазақстанның Сайрам қалашығы) басына тән деп белгіленген зергерлік өнердің бірегей туындылары, сол сияқты Орталық Қазақстандағы Талды–ІІ қорғанынан табылған жәдігерлер де (ж.с.д. VII ғ. ортасы және 2-жартысы) бар.
2012 жылғы сәуірде тарих ғылымдарының докторы, профессор М.Сыздықовтың басшылығымен Батыс Қазақстан облыстық тарих және археология орталығының археологиялық отряды Теректі ауданындағы Тақсай-І кешенінде зерттеу жұмыстарын жүргізіп, нәтижесінде табылған ақсүйек сармат әйелі (ж.с.д. VI ғ. соңы – V ғ. ортасы ) киімінің реконструкциясы да таныстырылатын болады. Қорымнан барлығы 500-ден астам әртүрлі алтын әшекейлердің фрагменттері табылған болатын.
Қазақстан Республикасы Ұлттық музейі қорларынан ұсынылған алтын заттардың аз ғана бөлігі – Еуразия дала мәдениеті мұрасының өзіндік ерекшелігін көрсететін бұрынғының атаусыз шеберлерінің туындылары олардың көркемөнер дәстүрлерінің үздіксіздігін тағы да бір рет дәлелдейді. Ұлттық музей директорының міндетін атқарушы Л.В.Кочетов: «Ұлы Дала мұрасы: зергерлік өнер жауһарлары» көрмесі Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында Мәдениет және спорт министрлігінің тікелей ұйытқы болуымен қолға алынды. Негізгі мақсат – еліміздің мәдени жетістіктерін әлемге танытып, ұлттық құндылықтарымызды, тарихи-мәдени мұраларымызды насихаттау. Қытайдың Шэньси провинциясы Тарих музейімен әріптестік байланыс орната отырып, ауқымды жобаны жүзеге асыруға бірлесе атсалысып отырмыз.
Бұл жоба қазақ-қытай арасындағы достықтың жандануына оң әсерін тигізіп, екі елдің мәдени қарым-қатынасына жаңа серпін берері сөзсіз. «Алтын адамның әлем музейлеріне шеруі» бұған дейін әлемнің бірнеше елінде ұйымдастырылды. Минск, Мәскеу, Баку қалаларында өткен көрмелерде қазақ елінің құнды жәдігерлерімен танысуға ниеттілердің қарасы көп болды. Шетелдіктердің еліміздің тарихи-мәдени символына айналған «Алтын адам» ескерткішіне деген ықыласы өте жоғары екенін байқадық. Қазақстанның сан ғасырлық тарихы, бай мұрасы келушілер тарапынан ерекше қызығушылық тудырғанын айрықша атап өткім келеді.
«Алтын адамның әлем музейлеріне шеруі» жобасы 2021 жылға дейін әлемнің бірнеше ірі музейінде жалғасын таппақ. Аталған іс-шаралар қазақ мәдениеті жауһарларын жаһанға әйгілеп, әлемдік өркениеттегі өз орнын нықтай түседі деген сенімдеміз», дейді.
«Алтын адам» түсінігі тарих ғылымында атақты археолог ғалым, қазақстандық археологияның негізін қалаушылардың бірі Кемал Ақышевтің арқасында пайда болды. Толықтай алтыннан киім киген сақ жауынгері – бірінші «Алтын адам» табылған Қазақстанның оңтүстігіндегі Есік қорғанында зерттеу жүргізген міне осы кісі болатын. Баға жетпес қазына ғасыр жаңалығы ретінде танылып, шартты түрде «Алтын адам» деп аталды.
Қорғаннан жауынгердің киімін сәндеген барлығы 4800 алтын бұйым табылды. Бұл бұрын-соңды табылған қорғандар ішіндегі Мысыр перғауыны Тутанхамон қабірінен кейінгі ең көп алтын әшекейлер болатын. Қорымдағы заттардың топографиясы: зерттеушілер жерленген жауынгердің салтанатты сауыт-сайманын, темір қылышы мен қанжарының қалдықтарын тер төгіп зерттеу нәтижесінде сақ жауынгерінің келбетін жаңадан жасап шықты. Парсы тілінен аударғанда «Сақтар» қазақтардың өте ертедегі бабалары «алып ерлер» дегенді білдіреді. Грек авторларының шығармаларында оларды азиялық скифтер десе, енді бір ежелгі деректерде оларды «ұшқыр атты турлар» деп бейнелеп сипаттаған.
Бұл көрме жобасы бүгінге күнге дейін Беларусь, Ресей және Әзербайжан музейлерінде таныстырылды. Әрі қарай осы жылдың аяғына дейін Польша және Оңтүстік Кореяда өткізу жоспарланған. 2019 жылы көрмені Жапония, Грузия, Ұлыбритания, Испания және Түркия мұражайларында өткізу көзделіп отыр. 2020 жылы АҚШ, Италия, Аустрия, Франция және Германия мұражайларында өткізу межеленген.
2021 жылы көрме жобасы Гран-Пале Ұлттық мұражайлар қауымдастығының көрме залдарында (Франция) және Аустрияның көркемсурет мұражайында көрсетілмек.
Бағашар ТҰРСЫНБАЙҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»
